Trượng Phu Ngâm

Trượng Phu Ngâm

Thơ Lê Anh Chí

Cầu Bát Nhã, Tánh trong như lọc, (1)

Cõi Ta Bà, Dục mọc như non-

Biệt Vọng Ngã, há thảm buồn,

Bộ khôn bằng Định, thủy khôn bằng Thiền !

Nước có chảy, não phiền biệt giã,

Cỏ có thơm, lòng dạ ngất ngây-

Nhủ rồi, dứt áo khoát tay,

Bước đi một bước, một dây thoát vòng !

Lòng Ta tựa trăng vừng theo dõi,

Lòng Đạo chừng vượt cõi non tiên,

Quán tâm . . . thà vất Ỷ Thiên, (2)

Vung lòe Tuệ Kiếm, một thiền thoát ly !

Đành tâm . . . vất cán Long Tuyền,

Vung lòe Tuệ Kiếm lái thuyền thoát ly !

Luyện Kim Cang, theo vì Ngũ Tổ, (3)

Tới Thiếu Lâm, bàn Ngộ Đạt Ma !

Hùng Tâm . . . rực rệt ráng pha,

Tánh Ta tĩnh sáng như là nguyệt in ! (4)

------------

Chú thích :

(1) Tánh ( viết hoa) : tức là "Tự Tánh", tức Phật Tánh

(2) Ỷ Thiên = Ỷ Thiên Trường Kiếm

Ỷ Thiên Trường Kiếm là thanh kiếm rất nổi tiếng từ 40 năm nay, ở nước ta và một phần của Tàu, nhờ vào . . .bộ truyện Ỷ Thiên Đồ Long Ký .

Thanh Kiếm Ỷ Thiên có thật. Xem bài ‘Luận Kiếm’.

(Thời Tam Quốc, nhân vật có thanh Ỷ Thiên Trường Kiếm là . . . Tào Tháo ! )

(3) Kim Cang : Kinh Kim Cang

Kinh Kim Cang là kinh Thiền Tông từ đời Ngũ Tổ : ngài dạy rằng thọ trì Kinh Kim Cang có thể Kiến Tánh.

(4)

Tánh Ta ( viết hoa) : dịch chữ Hán Việt "Tự Tánh", tức Phật Tánh

Trăng tượng trưng cho Phật Tánh : vì chúng sinh sống trong đêm dài u tối, trăng hiện ra tượng trưng cho Phật Tánh hiển lộ.

(*)

Bài thơ này nói lên Hùng Tâm Tráng Chí của người tráng sĩ Thiền Tông, đem thân thế mình ra đánh một canh bạc lớn : được ăn cả (Kiến Tánh), ngã về không !

Lời thơ họa lại đoạn ‘Lúc Tiễn Biệt ‘ trong Chinh Phụ Ngâm :

Ngòi đầu cầu , nước trong như lọc,

Đường bên cầu, cỏ mọc còn non-

Đưa chàng, lòng dặc dặc buồn,

Bộ khôn bằng ngựa, thủy khôn bằng thuyền !

Nước có chảy, mà phiền chẳng giã,

Cỏ có thơm, mà dạ chẳng khuây-

Nhủ rồi, nhủ lại cầm tay,

Bước đi một bước, dây dây lại dừng !

Lòng thiếp tựa bóng trăng theo dõi,

Lòng chàng toan băng cõi non thiên,

Rượu thôi, múa cán Long Tuyền,

Chỉ ngang ngọn giáo, vào ngàn hang beo !

Săn Lâu Lan, rằng theo Giới Tử,

Tới Man Khê, bàn sự Phục Ba !

Áo chàng đỏ tựa ráng pha,

Ngựa chàng sắc trắng như là tuyết in !

Phan Huy Ích ( ?) diễn nôm

Nguyên tác Đặng Trần Côn

Ghi chú thêm : bản Chinh Phụ Ngâm này, cách đây 40 năm vẫn được coi là của Đoàn Thị Điểm diễn nôm.

a) Tiểu Sử Đặng Trần Côn tiên sinh

Đặng Trần Côn tiên sinh người làng Nhân Mục (tục gọi làng Mọc) huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông. Tiên sinh sinh đời Lê Dụ Tông, đỗ cử nhân ; làm tri huyện Thanh Oai đời Lê Hiển Tông. Ngoài "Chinh Phụ Ngâm", còn những tác phẩm bài thơ phú khác, như "Tiêu Tương Bát Cảnh", "Trương Hàn Tư Thuần Lư", "Trương Lương Bố Y", "Khấu Môn Thanh",...

b) Tiểu Sử Phan Huy Ích tiên sinh

người làng Thu Hoạch huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh, là cha của Phan Huy Chú ; đậu Tiến Sĩ năm 1775 và mất năm 1822, thọ 73 tuổi. . Ngoài "Chinh Phụ Ngâm", còn có Dụ Am Ngâm Lục và Văn Tập.

c) Tiểu Sử nữ sĩ Đoàn Thị Điểm

1) Giả thuyết 1 :

Bà Đoàn Thị Điểm nguyên họ Đoàn, lấy chồng họ Nguyễn, lại theo họ chồng thường gọi là Nguyễn Thị Điểm, người làng Hiếu Phạm, huyện Văn Giang, tỉnh Bắc Ninh. Bà là em gái ông Giám Sinh Đoàn Luân,

2) Giả thuyết 2 :

Tên thật là Nguyễn Thị Điểm, người làng Dương Hao , Hải Dương. Bà là em gái ông tiến sĩ Nguyễn Trác Luân,

3) Giả thuyết 3: họ Lê ( họ gốc)

Là con gái ông Đoàn Doãn Nghi , ông vốn họ Lê sau đổi ra họ Đoàn. Quê làng Trung Phú (tức làng Giữa), xã Giai Phạm, huyện Văn Giang, nay thuộc tỉnh Hưng Yên.

4) Giả thuyết 4: họ Lê ( họ cha nuôi, Thừa tướng Lê Anh Tuấn)

Bà là con gái nuôi của Thừa tướng Lê Anh Tuấn. Có một thời gian bà ở nhà vị Thừa tướng này, và xưng là họ Lê.

Giả thuyết này giải thích được truyền thuyết nhân gian về gia thế của bà. Theo truyền thuyết, cha bà đỗ tiến sĩ, làm quan lớn : truyền thuyết này nói về cha nuôi của bà ! (Thừa tướng Lê Anh Tuấn đỗ tiến-sĩ, còn ông Đoàn Doãn Nghi đỗ cử nhân)