Nan Kiến Ngâm

Nan Kiến Ngâm

Thơ Lê Anh Chí

Đường Tánh Tông, cõi xa mưa gió, (1)

Nguyện tìm về đại ngộ Pháp Thân

Từ Vô Thỉ đã cách ngằn,

Tuôn dòng sông Ái, phơi hằn Tuyết Sơn !

Bến tịch dương, tâm còn ngoảnh mải,

Nguyệt Tầm Dương, Tánh lại mờ sương- (2)

Trăng Tầm Dương cách tịch dương,

Bến tịch dương cách Tầm Dương mấy trùng !

Từng trông mãi mà từng chẳng thấy,

Thấy ngổn ngang những mấy ngàn tâm,

Ngàn tâm bề bộn âm thầm,

Tâm trung, ý ngoại mê lầm nào hơn ?

-------------

Chú thích :

(1) Tánh Tông là Thiền Tông , vì Thiền Tông là pháp môn Kiến Tánh.

(2)

Tánh ( viết hoa) : tức là "Tự Tánh", tức Phật Tánh

Trăng tượng trưng cho Phật Tánh : vì chúng sinh sống trong đêm dài u tối, trăng hiện ra tượng trưng cho Phật Tánh hiển lộ.

(*)

Bài thơ này nói về sự khó khăn của Kiến Tánh , lời thơ họa lại đoạn ‘Cùng ngóng nhau‘ trong Chinh Phụ Ngâm :

Chàng thì đi cõi xa mưa gió,

Thiếp lại về buồng cũ chiếu chăn

Đoái trông nhau đã cách ngằn,

Tuôn màu mây biếc, phơi hằn núi xanh

Chốn Hàm Kinh, chàng còn ngoảnh lại,

Ngác Tiêu Tương, thiếp hãy trông sang-

Khói Tiêu Tương cách Hàm Dương,

Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng

Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy,

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu,

Ngàn dâu xanh ngắt một màu,

Lòng chàng, ý thiếp ai sầu hơn ai ?

Phan Huy Ích diễn nôm

Nguyên tác Đặng Trần Côn

Ghi chú thêm : bản Chinh Phụ Ngâm này, cách đây 40 năm vẫn được coi là của Đoàn Thị Điểm diễn nôm.

a) Tiểu Sử Đặng Trần Côn tiên sinh

Đặng Trần Côn tiên sinh người làng Nhân Mục (tục gọi làng Mọc) huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông. Tiên sinh sinh đời Lê Dụ Tông, đỗ cử nhân ; làm tri huyện Thanh Oai đời Lê Hiển Tông. Ngoài "Chinh Phụ Ngâm", còn những tác phẩm bài thơ phú khác, như "Tiêu Tương Bát Cảnh", "Trương Hàn Tư Thuần Lư", "Trương Lương Bố Y", "Khấu Môn Thanh",...

b) Tiểu Sử Phan Huy Ích tiên sinh

người làng Thu Hoạch huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh, là cha của Phan Huy Chú ; đậu Tiến Sĩ năm 1775 và mất năm 1822, thọ 73 tuổi. . Ngoài "Chinh Phụ Ngâm", còn có Dụ Am Ngâm Lục và Văn Tập.

c) Tiểu Sử nữ sĩ Đoàn Thị Điểm

1) Giả thuyết 1 :

Bà Đoàn Thị Điểm nguyên họ Đoàn, lấy chồng họ Nguyễn, lại theo họ chồng thường gọi là Nguyễn Thị Điểm, người làng Hiếu Phạm, huyện Văn Giang, tỉnh Bắc Ninh. Bà là em gái ông Giám Sinh Đoàn Luân,

2) Giả thuyết 2 :

Tên thật là Nguyễn Thị Điểm, người làng Dương Hao , Hải Dương. Bà là em gái ông tiến sĩ Nguyễn Trác Luân,

3) Giả thuyết 3: họ Lê ( họ gốc)

Là con gái ông Đoàn Doãn Nghi , ông vốn họ Lê sau đổi ra họ Đoàn. Quê làng Trung Phú (tức làng Giữa), xã Giai Phạm, huyện Văn Giang, nay thuộc tỉnh Hưng Yên.

4) Giả thuyết 4: họ Lê ( họ cha nuôi, Thừa tướng Lê Anh Tuấn)

Bà là con gái nuôi của Thừa tướng Lê Anh Tuấn. Có một thời gian bà ở nhà vị Thừa tướng này, và xưng là họ Lê.

Giả thuyết này giải thích được truyền thuyết nhân gian về gia thế của bà. Theo truyền thuyết, cha bà đỗ tiến sĩ, làm quan lớn : truyền thuyết này nói về cha nuôi của bà ! (Thừa tướng Lê Anh Tuấn đỗ tiến-sĩ, còn ông Đoàn Doãn Nghi đỗ cử nhân)