Chánh Khí Ngâm

Chánh Khí Ngâm

Thơ Lê Anh Chí

Tuổi dương tráng, nên trang hào kiệt,

Xếp bút nghiên theo nghiệp Tánh Tông- (1)

Liên thành Phật Tánh ruổi dong,

Tuốt thanh Tâm Kiếm chẳng dung Vọng Tà !

Chí tu hành, tâm ta gọt dũa,

Quán nhẹ nhàng, thân tựa hồng mao- (2)

Ly gia cắt ái chiến bào,

Vọt qua Bỉ Ngạn, ào ào chuyển tâm ! (3)

-------------

Chú thích :

(1) Tánh Tông là Thiền Tông , vì Thiền Tông là pháp môn Kiến Tánh.

(2) Quán nhẹ nhàng là pháp tu thông thường của nhà Phật :

Quán tâm nhẹ nhàng

Quán thân nhẹ nhàng

(3) ào ào chuyển tâm :

Muốn Kiến Tánh , cần một nguyên động lực lớn, để tâm ta có thể chuyển một cái rầm ! như Thiền Sư Huyền Giác :

NHẢY Một Cái vào thẳng đất Như Lai !
(Chứng Đạo Ca)
Xin xem bài viết " Đại Cương về Phương Thức Thiền Tông ".

(*)

Bài thơ này nói lên Chí Khí của người tráng sĩ Thiền Tông, lời thơ họa lại đoạn ‘Chí Chinh Phu’ trong Chinh Phụ Ngâm :

Chàng tuổi trẻ vốn dòng hào kiệt,

Xếp bút nghiên theo việc đao cung

Thành liền mong tiến bệ rồng,

Thước gươm thề quyết chẳng dung giặc trời !

Chí làm trai, dặm nghìn da ngựa,

Gieo Thái Sơn, nhẹ tựa hồng mao-

Giã nhà đeo bức chiến bào,

Thét roi cầu Vị, ào ào gió thu

Phan Huy Ích diễn nôm

Nguyên tác Đặng Trần Côn

Ghi chú thêm : bản Chinh Phụ Ngâm này, cách đây 40 năm vẫn được coi là của Đoàn Thị Điểm diễn nôm.

a) Tiểu Sử Đặng Trần Côn tiên sinh

Đặng Trần Côn tiên sinh người làng Nhân Mục (tục gọi làng Mọc) huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông. Tiên sinh sinh đời Lê Dụ Tông, đỗ cử nhân ; làm tri huyện Thanh Oai đời Lê Hiển Tông. Ngoài "Chinh Phụ Ngâm", còn những tác phẩm bài thơ phú khác, như "Tiêu Tương Bát Cảnh", "Trương Hàn Tư Thuần Lư", "Trương Lương Bố Y", "Khấu Môn Thanh",...

b) Tiểu Sử Phan Huy Ích tiên sinh

người làng Thu Hoạch huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh, là cha của Phan Huy Chú ; đậu Tiến Sĩ năm 1775 và mất năm 1822, thọ 73 tuổi. . Ngoài "Chinh Phụ Ngâm", còn có Dụ Am Ngâm Lục và Văn Tập.

c) Tiểu Sử nữ sĩ Đoàn Thị Điểm

1) Giả thuyết 1 :

Bà Đoàn Thị Điểm nguyên họ Đoàn, lấy chồng họ Nguyễn, lại theo họ chồng thường gọi là Nguyễn Thị Điểm, người làng Hiếu Phạm, huyện Văn Giang, tỉnh Bắc Ninh. Bà là em gái ông Giám Sinh Đoàn Luân,

2) Giả thuyết 2 :

Tên thật là Nguyễn Thị Điểm, người làng Dương Hao , Hải Dương. Bà là em gái ông tiến sĩ Nguyễn Trác Luân,

3) Giả thuyết 3: họ Lê ( họ gốc)

Là con gái ông Đoàn Doãn Nghi , ông vốn họ Lê sau đổi ra họ Đoàn. Quê làng Trung Phú (tức làng Giữa), xã Giai Phạm, huyện Văn Giang, nay thuộc tỉnh Hưng Yên.

4) Giả thuyết 4: họ Lê ( họ cha nuôi, Thừa tướng Lê Anh Tuấn)

Bà là con gái nuôi của Thừa tướng Lê Anh Tuấn. Có một thời gian bà ở nhà vị Thừa tướng này, và xưng là họ Lê.

Giả thuyết này giải thích được truyền thuyết nhân gian về gia thế của bà. Theo truyền thuyết, cha bà đỗ tiến sĩ, làm quan lớn : truyền thuyết này nói về cha nuôi của bà ! (Thừa tướng Lê Anh Tuấn đỗ tiến-sĩ, còn ông Đoàn Doãn Nghi đỗ cử nhân)