Thế nào mới xứng danh  là Thiền-sư ?

 

                        Lê Anh Chí

 

Dàn Bài :

I ) Người đă Kiến Tánh 

II ) Biết cách ‘trực chỉ nhân tâm’.

III ) Am tường thiền lư

IV ) Hiểu căn cơ người tu học

V ) Dạy thiền ngoài sở ngộ

VI ) Ngũ Tổ : vị thiền sư siêu việt

VII ) Không chịu nhận là Thiền-sư

 

_______________________________________

 

 

I ) Người đă Kiến Tánh 

 

Định nghĩa :

_Thiền sư là Người đă Kiến Tánh !

Thiền là Thiền của Thiền-tông.

Sư nghĩa là thầy.

 

Như đă viết trong bài ‘Luận Kiếm ở núi Tâm’ :

Học Nhân , Tu Nhân thành đạt th́ gọi là Sư :

        Vơ sư

        Thi bá, kỳ vương, văn hào, tóan học gia đại tài , khoa học gia lỗi lạc

        Hiền Nhân

        Quân Tử

        Đại Hiền

        Thánh Nhân

        Người đă Kiến Tánh

        vv

Tu thành, luyện thành thật sự mới là sư, là thầy, chớ không bắt buộc là thành danh vọng, đạt công hầu khanh tướng !

 

Trong Thiền-tông chỉ có một cái để tu thành, luyện thành mà thôi, đó là Kiến Tánh. Thế nên . Thiền-sư là Người đă Kiến Tánh !

 

 

II ) Biết cách ‘trực chỉ nhân tâm’.

 

Thiền Sư phải biết cách ‘trực chỉ nhân tâm’.

Là Thiền Sư th́ ít nhất cũng  biết một cách ‘trực chỉ nhân tâm’. Đó là sở ngộ. Người Kiến Tánh th́ ít nhất cũng có cái sở ngộ : đem sở ngộ ra, đem kinh nghiệm trực tiếp của ḿnh ra  mà dạy người.

Thường các thiền-sư lấy sở ngộ làm chỗ sở trường. Ba vị thiền-sư cận đại Trung Hoa, Hư-vân , Lai-Quả và Nguyệt-khê đều như vậy : các ngài ngộ nhờ pháp tham_thoại_đầu nên dạy pháp này, Riêng ngài Nguyệt-khê th́ rất . . .

 

 

III ) Am tường thiền lư

 

Sự am tường thiền lư nhiều ít là tùy căn cơ, sở ngộ và phương thức đă dùng.

1) Ngộ nhờ công án và thoại đầu, th́ biết kỹ thuật của pháp này

 

Lai-Quả thiền sư th́ ‘nghề‘ ở :

_đả thiền thất

_trụ tùng lâm

v́ là trụ tŕ chùa Cao Mân, với cả những truyền thống như vậy.

 

Nguyệt-khê thiền sư am tường thiền lư nhiều nhất trong các thiền sư cận  đại ; v́ ngài ngộ theo một biến thế của pháp tham công án thoại đầu ("nh́n thẳng vào hầm sâu vô minh") và nhờ thầy của ngài là Tông Sư Thiết Nham (vị này có lẽ siêu việt về thiền lư hơn Nguyệt-khê nhiều).

 

2) Trường hợp Kiến Tánh bằng Kinh Kim Cang th́ hơi đặc biệt. v́ Luyện Kinh Kim Cang là hành chuyển ngữ công truyền. Các chuyển ngữ công truyền đều có ư nghĩa hẳn hoi ( khác với chuyển ngữ biệt truyền : chuyển ngữ biệt truyền có thể tối nghĩa hoặc vô nghĩa, v́ chỉ để ảnh hưởng căn cơ một người hay một số người mà thôi). V́ vậy, người Kiến Tánh bằng Kinh Kim Cang sẽ hiểu rơ :

        tại sao ta Kiến Tánh

        tại sao người ta có thể Kiến Tánh

        kỹ thuật Kiến Tánh

Hơn nữa , Kiến Tánh bằng Kinh Kim Cang là tự tu, tự chứng nên người Kiến Tánh bằng Kinh Kim Cang am tường thiền lư hơn.

 

3) Nguyệt-khê thiền sư am tường thiền lư nhiều nhất trong các thiền sư cận  đại 

Điều này có thể thấy rơ trong "Cội nguồn truyền thừa và phương pháp tu tŕ của thiền tông". Có lẽ v́ lư do này, mà ngài có 8 đệ tử ( vừa tăng vừa cư sĩ) Kiến Tánh _theo Trí Viên, đệ tử của Nguyệt-khê thiền sư.

 

 

IV ) Hiểu căn cơ người tu học

 

Nếu muốn chỉ điểm cho người được Kiến Tánh th́ phải hiểu căn cơ người học tṛ. Phải quan sát và nghiên cứu căn cơ người học tṛ. Làm thiền sư thật là khổ nhọc.

Như trên đă nói, thường các thiền-sư lấy sở ngộ làm chỗ sở trường ; nhiều vị chỉ dạy có thế.

 

 

V ) Dạy thiền ngoài sở ngộ

 

Dạy thiền ngoài sở ngộ là trường hợp hiếm. Từ 700, 800 năm nay , thường các thiền-sư lấy sở ngộ làm chỗ sở trường , và chỉ dạy pháp tham công án thoại đầu ; pháp này có qui luật đường lối rơ ràng _ít nhất đối với cái vị thầy.

Cũng thỉnh thoảng có vị,  ngoài pháp tham công án thoại đầu , đưa ra câu chuyển ngữ để trực chỉ _đây là những vị am tường thiền lư.

 

 

VI ) Ngũ Tổ : vị thiền sư siêu việt

 

1) Từ thuở ban sơ, việc tu hành của pháp môn Kiến Tánh là theo Phương Thức :

truyền tâm ấn tâm

thiền sinh cần có thầy, có thầy để được chỉ thẳng chân tâm.

Đến thời Ngũ Tổ, ngài Ngũ Tổ làm một cuộc đại cách mạng : ngài dạy rằng thọ tŕ Kinh Kim Cang có thể thấy tánh. Nghĩa là ta có thể tự tu, tự chứng Chân Tâm bằng Kinh Kim Cang !

( Như thế,  theo Ngũ Tổ, Kinh Kim Cang chứa những chuyển ngữ  làm cho ta có thể thấy tánh.)

 

2) Ngũ Tổ : vị thiền sư siêu việt

Khi Kiến Tánh th́ đồng chứng Phật-tâm như nhau nhưng khác nhau ở thiền lư ; mà thiền lư của Ngũ Tổ th́ siêu việt v́ ngài phát minh ra phương thức : luyện kinh Kim Cang để Kiến Tánh.

Không những thế, phương thức này làm thay đổi bộ mặt , tâm can của Thiền Tông : từ đời Đức Phật, Thiền Tông là biệt truyền, nhờ Ngũ Tổ, Thiền Tông vừa là biệt truyền vừa là công truyền !

Tôi nhấn mạnh điểm này ở đây, v́ xưa nay, đệ tử Thiền Tông thường không để ư đến sự siêu việt của vị Tổ này !

 

 

VII ) Không chịu nhận là Thiền-sư

 

Chữ ‘Thiền sư’ bị nhiều người lạm dụng, tự xưng. Nhưng cũng có kẻ không chịu nhận là Thiền-sư , như cố HT Duy Lực. Trong Duy Lực Ngữ Lục, HT Duy Lực có nhiều lần nói rằng HT chưa Kiến Tánh và không muốn ra dạy Thiền ; nhưng sau v́ tuân lệnh vị trụ tŕ chùa Từ Ân, nên ra giảng. Cũng trong Duy Lực Ngữ Lục có người gọi HT là Thiền-sư, HT không nhận ( v́ HT Duy Lực chưa Kiến Tánh  ).

 

 

* Lê Anh Chí *.

_____________

 

Kinh sách tham khảo

Kinh :

        Kinh Đại Bát Niết Bàn, dịch giả Thích Trí Tịnh

        Đại Thừa Kim Cang Kinh Luận

        Cuộc đời Đức Phật (Trích dẫn Kinh), dịch giả Thích Trung Quán

        Kinh Kim Cang

        Kinh Lăng Nghiêm,  dịch giả   Trí Độ và Tuệ Quang

        Kinh Trường A Hàm,  dịch giả   Thích Thiện Siêu

        Kinh Vô Ngă Tướng,  dịch giả Phạm Kim Khánh

Ngữ Lục (đến đời Lục Tổ):

        Sáu cửa Thiếu Thất, Đạt Ma Sư Tổ, dịch giả Trúc Thiên

        Kinh Pháp Bảo Đàn, Lục Tổ, dịch giả Thích Minh Trực

        Chứng Đạo Ca, Huyền Giác,  dịch giả Trúc Thiên

Ngữ Lục (sau đời Lục Tổ):

        Bá Trượng Ngữ Lục, dịch giả Thích Duy Lực

        Cội nguồn truyền thừa và phương pháp tu tŕ của thiền tông, Nguyệt Khê, dịch giả Mai Phúc Hiền

        Chơn tâm trực thuyết, Phổ Chiếu

        Lâm Tế Ngữ Lục

        Thiền Đốn Ngộ, nhiều tác giả : Huyền Giác, Huệ Hải, Thạch Thành Kim, Oánh Sơn,  Hư Vân; dịch giả Thích Thanh Từ

        Tọa Thiền Luận, Đại Giác, dịch giả Như Hạnh

        Tu tâm quyết, Phổ Chiếu

 

 

              Trang Nhà Kiến Tánh www.kientanh.com

        --------------------------------------------------------------

        * Trang Chính * M ụ c  L ụ c  * Đoản Luận * Thơ *

------------------------------------------------------------------------------

* Hộp Thư * Bài mới * Nối kết Trang Nhà Phật Pháp Việt Nam *

------------------------------------------------------------------------------