Tâm Không chưa phải là chân lý

Lê Anh Chí

Dàn Bài :

I- Chứng Minh

II- Điều Kiện cần thiết để đắc A La Hán

III- Kinh Lăng Nghiêm : Vài gương tu hành

IV- Tại sao các Thiền Sư cứ bàn về Tâm Không 

V- Tâm Không chẳng phải là hư vô, tịch diệt

VI- Bàn về Tâm Không : vài thí dụ 

VII- Đối Cảnh Không Tâm

VIII- Đối Cảnh Không Trụ

IX- Một trường hợp " Vướng Không" trong Kinh Pháp Bảo Đàn

X- Tâm : Không Tịch, Vắng Lặng, Rỗng Rang, Tĩnh Lặng, Rỗng Lặng. . .  

XI- Tánh Không cũng chẳng phải là chân lý

XII- Kiến Tánh Thành Phật, muôn ngàn chứng đắc

Theo kinh Pháp Hoa, pháp sư là người "vào nhà Như Lai , mặc y Như Lai, ngồi tòa Như Lai. Nhà Như Lai là lòng từ bi lớn với tất cả chúng sinh. Y Như Lai là lòng nhu hòa nhẫn nhục. Tòa Như Lai là tất cả các pháp là không."

Tòa Như Lai là tất cả các pháp là không !

Tất cả các pháp là không !

Tâm của ta cũng là không !

Tu Tâm Không là pháp tu thông dụng nhất của Phật Pháp.

Vậy mà, Tâm Không chưa phải là chân lý. . .

I - Chứng Minh

Tâm Không là Không.

Phật Tánh là Thường, Lạc, Ngã, Tịnh. (Kinh Đại Bát Niết Bàn )

Nên,

Tâm Không chẳng phải là Phật Tánh

Vì Phật Tánh là chân lý

Nên, Tâm Không chưa phải là chân lý.

DPCM (Điều Phải Chứng Minh).

I I - Điều Kiện cần thiết để đắc A La Hán

Tâm Không là điều kiện cần thiết để đắc A La Hán :

Theo Đại Thừa Kim Cang Kinh Luận, nếu đắc được 4 Không sau đây :

Thân Không

Tâm Không

Tánh Không

Pháp Không

thì đắc A La Hán.

Do đó, Tâm Không là điều kiện cần thiết để đắc A La Hán.

Thực ra, đắc Tâm Không là đã đi được 90% đọan đường :

đắc Tâm Không thì đã đắc Thân Không

đắc Tâm Không rồi thì tu Tánh Không, Pháp Không cũng dễ thôi.

I I I - Kinh Lăng Nghiêm : Vài gương tu hành

Trong Kinh Lăng Nghiêm, các vị Bồ Tát và Đại Đệ Tử của Phật có bước ra trình bày kinh nghiệm chứng đắc A La Hán. Vài gương tu hành có liên quan mật thiết đến "Không":

1) Ngài Đại Ca Diếp, quán pháp không tịch, đắc Diệt Thọ Tưởng Định (DTTD) thành A La Hán .

2) Ông Chu Lợi Bàn Đặc Ca, quán hơi thở, tâm được rỗng thông, hoặc lậu tiêu hết, thành A La Hán .

3) Ông Tất Lăng Già Bà Ta, do quán gai độc, Ngộ Thân Không Tâm Không, sau 21 ngày hoặc lậu tiêu hết, thành A La Hán .

I V - Tại sao các Thiền Sư cứ bàn về Tâm Không 

Tâm Không chẳng phải là Phật Tánh

Vậy mà các Thiền Sư cứ bàn về Tâm Không, vì :

1) Không thể nói hoài về Phật Tánh

Nói hoài thì nhàm, nhất là khi người nghe không hiểu, không lãnh hội được.

2) Trong nhiều trường hợp, "Không" là đủ.

Nhất là khi xử thế tiếp vật, dùng Tâm Không là hay rồi.

Thiền sư Huyền Giác :

Khéo khéo "Tâm Không" dụng !

3) Trong nhiều trường hợp, "Không" là rất đẹp !

Nhất là khi xử dụng để phủ nhận thế gian, phủ nhận dục lạc thế gian, phủ nhận danh lợi quyền uy thế gian. Trong những trường hợp này, tiên gia, văn sĩ, thi nhân cũng "Tâm Không" dụng !

Bài ca mở đầu của Tam Quốc Chí, có câu :

Sông xô, cát dập anh hùng,

Thị phi thành bại cũng là . . . không !!!

V - Tâm Không chẳng phải là hư vô, tịch diệt

Tâm Không chẳng phải là hư vô, tịch diệt ! Đây là một tiểu đề, vì vậy hơi cô đọng, diễn lại cho rõ nghĩa :

Tâm Không chẳng phải là hư vô, tịch diệt 

tức là :

Khi hành giả đạt được Tâm Không thì Tâm của hành giả chẳng phải là hư vô, tịch diệt, chẳng phải là hòan toàn không.

Điều này có thể chứng minh được !

Chứng minh :

Tâm của hành giả chẳng phải là hòan toàn không

Vì Tâm của hành giả còn ít nhất một vật : cái năng không

DPCM (Điều Phải Chứng Minh).

Đây không phải là nhược điểm của Tâm Không, mà là điểm gần với chân lý, một điểm son của Tâm Không.

VI- Bàn về Tâm Không : vài thí dụ 

Hầu hết các thiền sư đều :

Ca tụng Tâm Không

và ngược lại,

Nói cái giới hạn của Tâm Không.

A. Ca tụng Tâm Không.

1. Tâm Không nên người không, cảnh không, vật không.

Hương Hải đại sư và vua Lê Dụ Tông :

Một hôm vua Dụ Tông (Dụ Tông là con của Hi-Tông, lúc này Hi-Tông làm Thái Thượng Hoàng) mời sư vào cung lập đàn cầu tự và thưa hỏi Phật Pháp nơi sư. Khi vua hỏi <Thế nào là ý của Phật ? >, thì sư trả lời :

Nhạn quá trường không

Ảnh trầm hàn thủy

Nhạn vô di tích chi ý

Thủy vô lưu ảnh chi tâm

Dịch :

Nhạn vượt trường không

Ảnh chìm nước lạnh

Nhạn không có ý để dấu

Nước không có tâm giữ ảnh

( Tác giả bài thi kệ này không phải là Hương Hải TS : trước ngài Hương Hải hơn 600 năm có thiền sư nổi tiếng Trung Hoa, tên gọi là Thiên-Y Nghĩa-Hoài đã nói bài thi-kệ này rồi ).

2. Hoàng Bá TS.

Trong Truyền Tâm Pháp Yếu, Tổ Hoàng Bá hầu như chỉ nói về Tâm Không :

Tâm Không là đạo !

B. Nói cái giới hạn của Tâm Không.

1.Tâm Không còn cách biệt trùng quan

Cổ Đức có nói rằng :

Chớ bảo Tâm Không là đạo.

Tâm Không còn cách biệt trùng quan !

Tâm Không còn cách biệt trùng quan : chính là tựa đề của bài viết này !

2. Hoàng Bá TS.

Trong Truyền Tâm Pháp Yếu, Tổ Hoàng Bá hầu như chỉ nói về Tâm Không.

Vậy mà, ở phần cuối quyển, bàn về câu "Xưa nay Không một vật " của Lục Tổ, Hoàng Bá nói : "Không một vật cũng chẳng phải"

Ha !

Người đã Kiến Tánh thì nói Không cũng đúng, nói Chẳng Không cũng đúng !

Người chưa Kiến Tánh thì không thế, nghe nói "không một vật" thì nhất định là "không một vật" , nhất định là Không.

Như sư Thần Tú, vì câu "Xưa nay Không một vật " của Lục Tổ, nên sau này sư giảng đạo cũng nhất định nói "không một vật" , nhất định nói Không.

Xem phần " Một trường hợp Vướng Không trong Kinh Pháp Bảo Đàn "

3. Lục Tổ

Lục Tổ sau khi giảng về "tông" của kinh thì có nói tiếp: "Người thế gian, ngoài mê thì dính tướng, trong mê thì dính Không"

Lục Tổ : "Chớ trầm không quán tịnh"

4. Bàng bạc trong các ngữ lục, các Tổ sư đều khuyến cáo thiền sinh không được <trầm không thủ tịch>. <Trầm không> đây là đắm chìm trong cảnh giới không của định, < thủ tịch> là không rời đươc cảnh tịch diệt của thiền định, nhất là cảnh tịch diệt của A La Hán.

Xem bài viết : " Thiền-tông chẳng tu thiền-định  "

VII- Đối Cảnh Không Tâm

Dụng của Tâm Không là :

Đối Cảnh Không Tâm

và

Tám gió thổi chẳng động

Hai cái Dụng này thực ra chỉ là một.

1. Đối Cảnh Không Tâm

Vua Trần Nhân Tông có làm một bài thơ thiền thất ngôn tứ tuyệt, trong bài phú Cư Trần Lạc Đạo, kết thúc bằng câu :

Đối cảnh vô tâm, mạc vấn thiền

(Đối cảnh mà tâm không thì khỏi hỏi thiền)

Bài thơ như sau :

Cư trần lạc đạo thả tuỳ duyên,
Cơ tắc xan hề khốn tắc miên.
Gia trung hữu bảo hưu tầm mịch,

Đối cảnh vô tâm, mạc vấn thiền

Dịch thơ :

Cư trần lạc đạo, cứ tuỳ duyên,

Hễ đói thì ăn, mệt ngủ liền-

Trong nhà sẵn báu, thôi tìm kiếm -

Đối cảnh tâm không, khỏi hỏi thiền !

Câu cuối cùng "Đối cảnh vô tâm, mạc vấn thiền" rất được Phật Tử Việt Nam mến chuộng, coi như là phương châm của sự tu hành. Có nhiều người tưởng lầm rằng đó là mục đích của Thiền Tông.

Câu "Đối cảnh vô tâm, mạc vấn thiền" này chẳng phải của vua Trần Nhân Tông. HT Hư Vân có kể rằng : Khi đắc phép phi hành, Tiên Lữ Đồng Tân bay đến lầu chuông chùa ở Lô Sơn, đề bài thơ :

Một ngày an nhàn thân tự tại

Sáu căn hòa hợp báo bình an

Đan điền có vật quí

Ngưng vấn đạo,

Đối cảnh vô tâm, mạc vấn thiền !

Lữ Đồng Tân đề bài thơ này khoảng 200 năm trước vua Trần Nhân Tông.

Tiên gia cũng biết "Đối cảnh vô tâm" !

2. Tám gió thổi chẳng động

Tám gió là : tài (tài lợi), suy (hao), hủy (hủy nhục), dự (đề cao), xưng (khen), cơ (chê), khổ (khổ đau), lạc (vui).

Xin lưu ý : Nhị Thừa cũng có "tám gió thổi chẳng động" ; nhưng họ không dùng chữ "tám gió ".

Đối Cảnh Không Tâm và "tám gió thổi chẳng động" là cách xử thế tiếp vật của con người giải thoát của mọi pháp môn, chớ chẳng riêng gì Thiền Tông !

Một khi Thể (Tâm Không) chưa phải là chân lý, thì Dụng (Đối Cảnh Không Tâm và "tám gió thổi chẳng động") cũng chưa phải là chân lý.

Bài thơ thiền thất ngôn tứ tuyệt trên đây của vua Trần Nhân Tông vẫn là thơ Thiền (Thiền của Thiền Tông ) vì câu thứ ba :

Trong nhà sẵn báu, thôi tìm kiếm -

Báu đây là Phật Tánh, nhà đây là Tâm ; thôi tìm kiếm nên vui, nhàn hạ. Cũng có ý rằng tác giả đã Kiến Tánh !

VIII- Đối Cảnh Không Trụ

Chẳng phải Đối Cảnh Không Tâm

Mà là : Đối Cảnh Không Trụ

có thế, mới đúng là Thiền Tông.

Lục Tổ có bàn về việc này. Như Vô Niệm chẳng phải là dứt hết, không còn một niệm, mà là Niệm mà Không Trụ.

Nhưng, đối với Thiền Tông, sự xử thế tiếp vật là Đối Cảnh Không Tâm hay Đối Cảnh Không Trụ thì chỉ là một chi tiết, đại khái cũng thế thôi, không quan trọng. Cái quan trọng là mục đích.

Mục đích là sự Kiến Tánh !

Kiến Tánh là chứng ngộ Bản Thể của Tâm .

Còn Đối Cảnh Không Tâm hay "tám gió thổi chẳng động"  là Dụng, chẳng quan hệ, sao cũng xong !

Đối với Thiền Tông, đạt được những Dụng này chẳng phải là đắc đạo !

IX- Một trường hợp " Vướng Không" trong Kinh Pháp Bảo Đàn

Câu chuyện Vướng Không:

Tăng Trí Thường, một hôm đến tham lễ Lục Tổ, Sư (Lục Tổ) hỏi: Ông từ đâu đến, muốn cầu việc gì? Ðáp: Ðệ tử gần đây đến núi Bạch Phong ở Hồng Châu lễ Hoà Thượng Ðại Thông (Sư Thần Tú), nhờ chỉ dạy cái diệu nghiã kiến tánh thành Phật, nhưng chưa hết nghi ngờ, nên từ xa đến đảnh lễ, mong Hoà Thượng khai thị. Sư hỏi: Hoà Thượng Ðại Thông nói thế nào?

Ðáp: Trí Thường đến đó trải qua ba tháng chưa được chỉ dạy, trong lòng tha thiết vì Pháp, nên một hôm vào trượng thất hỏi Thế nào là bản tâm bản tánh của Trí Thường? Hòa Thượng hỏi: Ông thấy hư không chăng? Đáp: Thấy. Hỏi: Ông thấy hư không có tướng mạo chăng? Đáp: Hư không vô hình đâu có tướng mạo! Hòa Thượng nói: Bản tánh của Ông cũng như hư không, chẳng có một vật để thấy gọi là chánh kiến, chẳng có một vật để biết gọi là chơn tri, chẳng có xanh vàng dài ngắn, chỉ thấy bổn nguyên thanh tịnh, giác thể sáng tròn, gọi là kiến tánh thành Phật, cũng gọi là tri kiến của Như Lai. Ðệ tử dù nghe nói như vậy mà tâm còn chưa lãnh hội, xin Hoà Thượng khai thị.

Lục Tổ dạy bằng bài kệ, mà hai câu đầu là :

Không thấy pháp còn chấp thấy "Không" !

Cũng như mây án mặt trời đông !

(T. Minh Trực dịch)

Sư Trí Thường nghe xong bài kệ thì tâm ý suốt thông.

Lời Bàn :

Sư Thần Tú, vì câu "Xưa nay Không một vật " trong bài kệ của Lục Tổ, nên sư tuởng rằng Kiến Tánh là thấy "không một vật" , là thấy Không.

Còn Sư Trí Thường đem những lời dạy này của Thần Tú mà hỏi Lục Tổ, quả là gãi đúng chỗ ngứa của Lục Tổ.

Như mọi người biết, Lục Tổ do "Không trụ vào đâu cả" mà Kiến Tánh. Cái sở ngộ này cũng chính là chỗ sở trường.

Thần Tú hiểu lầm "Xưa nay Không một vật " nên Vướng Không, mà dạy người Vướng Không.

Sự chỉ dẫn của Lục Tổ rất là tự nhiên, tất nhiên, ngài chỉ cần nói cái sở ngộ :

"Không trụ vào đâu cả ! "

chớ chẳng phải là

"trụ vào không"

X- Tâm : Không Tịch, Vắng Lặng, Rỗng Rang, Tĩnh Lặng, Rỗng Lặng. . .  

Tâm Không chưa phải là chân lý.

Nên,

Những tâm suýt soát Tâm Không như Không Tịch, Vắng Lặng, Rỗng Rang, Tĩnh Lặng, Rỗng Lặng vv. . . đều chẳng phải là chân lý.

XI- Tánh Không cũng chẳng phải là chân lý

Tâm Không chưa phải là chân lý. Tựa như thế, Tánh Không cũng chẳng phải là chân lý. Lập lại cái Chứng Minh trên :

Tánh Không là Không.

Phật Tánh là Thường, Lạc, Ngã, Tịnh. (Kinh Đại Bát Niết Bàn )

Nên,

Tánh Không chẳng phải là Phật Tánh

Vì Phật Tánh là chân lý

Nên Tánh Không chẳng phải là chân lý.

DPCM .

Nhắc lại và nói thêm :

Theo Đại Thừa Kim Cang Kinh Luận, nếu đắc được 4 Không sau đây :

Thân Không

Tâm Không

Tánh Không

Pháp Không

thì đắc A La Hán.

Tâm Không Tánh Không là điều kiện cần thiết để đắc A La Hán.

Trong Kinh Đại Bát Niết Bàn (dịch giả Thích Trí Tịnh), Phật nói :

Thinh Văn, Duyên Giác vì định lực nhiều nên không thấy Phật Tánh !

Tức là :

A La Hán không thấy Phật Tánh !

Phật Tánh là Thường, Lạc, Ngã, Tịnh, là Đại Niết Bàn, là Niết Bàn của Phật.

Tâm Không là điều kiện cần để đắc A La Hán.

Phật Tánh là Đại Niết Bàn, là điều kiện cần ( và đủ ) để thành Phật.

Sự khác biệt, hơn kém giữa Phật Tánh và Tâm Không thật rõ ràng lắm vậy.

Tánh Không là điều kiện cần để đắc A La Hán.

Phật Tánh là Đại Niết Bàn, là điều kiện cần ( và đủ ) để thành Phật.

Sự khác biệt, hơn kém giữa Phật Tánh và Tánh Không thật rõ ràng lắm vậy.

Xin xem bài viết Kiến Tánh Thành Phật.

XII- Kiến Tánh Thành Phật, muôn ngàn chứng đắc

Đây là một tiểu đề của bài Kiến Tánh Thành Phật.

Sau khi Kiến Tánh, người tu hành có thể chứng đắc muôn ngàn chánh định, chánh quán -một cách dễ dàng và lẹ làng. Gọi là " dễ dàng và lẹ làng ", vì so sánh với người thường : người thường chứng đắc một pháp môn đã là khó, đằng này, có thể có muôn ngàn chứng đắc !

Sau đây, riêng nói về những chứng đắc liên quan đến Tâm Không :

Phật Tánh là Thường, Lạc, Ngã, Tịnh.

Kiến Tánh là chứng ngộ Phật Tánh, là chứng ngộ Thường, Lạc, Ngã, Tịnh.

Nói riêng ra thì,

Đã Kiến Tánh thì đã chứng ngộ Thường và Tịnh.

Những tâm như Tâm Không , Tâm Không Tịch, Tâm Vắng Lặng, Tâm Rỗng Rang, Tâm Tĩnh Lặng, Tâm Rỗng Lặng . . . đều do Thường và Tịnh biến hiện

Nên sau khi Kiến Tánh ta có thể chứng Tâm Không , Tâm Không Tịch, Tâm Vắng Lặng, Tâm Rỗng Rang, Tâm Tĩnh Lặng, Tâm Rỗng Lặng . . . một cách dễ dàng, nếu muốn.

Nói " nếu muốn " bởi vì một khi được Thường, Lạc, Ngã, Tịnh, thì rất nhiều người chẳng để ý gì đến Không, Không Tịch, Vắng Lặng, Rỗng Rang, Tĩnh Lặng, Rỗng Lặng . . . làm gì !

----- ------ ---- ----

Tâm Không rất gần với đạo quả A La Hán.

Tâm Không rất thanh tao, thoát tục !

Tâm Không rất diệu kỳ.

Cái Dụng của Tâm Không là Đối Cảnh Không Tâm.

(Diệu kỳ hơn nữa là : Đối Cảnh Không Trụ).

Tâm Không, Tánh Không chẳng phải là chân lý :

Tâm Không, Tánh Không chưa phải là Phật Tánh, chưa phải là Chân Như, chưa phải là Đại Niết Bàn, chưa phải là Phật của Niết Bàn, chưa phải là Niết Bàn của Phật.

Lê Anh Chí.

------------------------------------------------------------------

* Trang Chính * M ụ c L ụ c * Đoản Luận * Thơ *

------------------------------------------------------------------